مطالعات همچنین نشان دادهاند که مصرف مقادیر کم تا متوسط، برای اکثر افراد بی خطر و خالی از مضرات است. با این وجود، مصرف زیاد قهوه پرکافئین ممکن است عوارض جانبی ناخوشایند و حتی خطرناکی داشته باشد.
قهوه و چای نوشیدنیهای فوق العاده سالمی هستند و دارای مقادیر بسیار زیادی کافئین اند که البته با توجه به تنوع آن مقدار ۀن نیز متفاوت است. کافئین ماده ای است که میتواند متابولیسم و عملکرد ذهنی و جسمی شما را تقویت کند.
همچنین مطالعات نشان دادهاند که مقدار کم تا متوسط کافئین در بدن ، برای اکثر افراد بی خطر و بی ضرر است.
با این وجود، مصرف زیاد قهوه پر کافئین ممکن است عوارض جانبی ناخوشایند و حتی خطرناکی داشته باشد.
تحقیقات نشان داده است که ژنهای شما تاثیر عمدهای در تحمل بدن شما نسبت به کافئین دارند. برخی میتوانند بدون تجربه تاثیرات منفی، کافئین بیشتری نسبت به بقیه مصرف کنند.
کافئین به عنوان افزایش دهنده میزان هوشیاری در فرد شناخته شده است.
این امر با مسدود کردن اثرات آدنوزین (ماده شیمیایی در مغز که باعث میشود شما احساس خستگی کنید) اتفاق میافتد و در عین حال، با آزاد شدن آدرنالین، منجر به افزایش انرژی در بدن میشود.
با این حال، در دوزهای بالاتر، این تاثیرات میتواند بارز تر و منجر به اضطراب و عصبی شدن گردد.
در حقیقت، اختلال اضطرابی ناشی از کافئین یکی از چهار سندرم مرتبط با کافئین است که در کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM) که توسط انجمن روانپزشکی آمریکا منتشر شده، آمده است..
گزارش شده است که مصرف روزانه بسیار زیاد کافئین، از 1000 میلی گرم یا بیشتر در روز، باعث عصبی بودن، بیقراری و علائم مشابه در اکثر افراد میشود، در حالی که حتی مصرف متوسط نیز ممکن است منجر به اثرات مشابه در افراد حساس به کافئین شود.
علاوه بر این، مصرف متوسط، نشان داده شده که باعث تسریع تنفس و افزایش سطح استرس میشود. (11، 12)
در یک مطالعه بر 25 مرد سالم، مشخص شد که افرادی که تقریبا 300 میلی گرم کافئین مصرف کردهاند، بیش از دو برابر از کسانی که دارونما مصرف میکردند، استرس را تجربه کردهاند.
جالب توجه است که، سطح استرس بین کسانی که کافئین را به طور منظم مصرف میکنند و کسانی که مدام مصرف ندارند، یکسان است. این نشان میدهد این ترکیب ممکن است بدون توجه به اینکه شما آن را به طور معمول مینوشید یا خیر، تاثیر یکسانی بر روی سطح استرس داشته باشد. (12)
با این حال، این نتایج مقدماتی هستند.
چنانچه متوجه شدید که اغلب احساس عصبی یا لرزش میکنید، شاید بهتر باشد که مصرف کافئین خود را بررسی کنید و آن را قطع کنید.
توانایی کافئین برای کمک به افراد در بیدار ماندن یکی از با ارزش ترین ویژگی های آن است.
از طرف دیگر، کافئین میتواند خواب کافی و عمیق را دشوار کند.
همچنین ممکن است منجر به کاهش میزان ساعت های خواب، بویژه در افراد مسن شود.
در عوض، به نظر میرسد مقادیر کم و یا متوسط کافئین در افرادی که به عنوان "خوش خواب" یا حتی در افرادی که از بیخوابی خود گزارش دادهاند، تاثیر زیادی روی خواب نمیگذارد.
اگر مقدار کافئین را که مصرف میکنید را دست کم بگیرید، ممکن است متوجه نشوید که چقدر کافئین بیش از حد، در خواب شما اختلال ایجاد میکند.
اگرچه قهوه و چای حاوی غنی ترین منابع کافئین هستند، اما در نوشابه، کاکائو، نوشیدنی های انرژی زا و انواع مختلفی از داروها نیز یافت میشود.در برخی از نوشیدنیهای انرژیزا، مقدار کافئین حتی می تواند به 500 میلی گرم در هر قوطی را برسد.
نکته مهم این است که، مقدار کافئینی که می توانید بدون اینکه تاثیری در خواب شما داشته باشد مصرف کنید، به ژنتیک شما و عوامل دیگر بستگی دارد.
علاوه بر این، کافئین که در ساعات پایانی روز مصرف میشود ممکن است در خواب اختلال ایجاد کند زیرا تحقیقات نشان دادهاند که آثار کافئین به طور متوسط پنج ساعت در سیستم بدن شما باقی میماند. این مدت زمان ممکن است بین یک ساعت ونیم تا نه ساعت در افراد مختلف متغیر می تواند باشد.
یک مطالعه بررسی کرد که چگونه زمان مصرف کافئین بر خواب تاثیر میگذارد. محققان به 12 بزرگسال سالم 400 میلی گرم کافئین دادند. به یک گروه 6 ساعت قبل از خواب، گروه دوم 3 ساعت قبل از خواب و گروه سوم بلافاصله قبل از خواب کافئین دادند.
زمان لازم برای به خواب رفتن و زمان شب بیداری هر سه گروه، به طور قابل توجهی افزایش یافت.
این نتایج حاکی از آن است که برای بهینه سازی خواب، مقدار و زمان مصرف کافئین اهمیت دارد.
از دیدگاه بسیاری از مردم، مصرف یک فنجان قهوه صبحگاهی به کارکرد روده هایشان کمک میکند.
اثر ملین قهوه به انتشار گاسترین، هورمونی که معده تولید کرده و باعث افزایش فعالیت در روده بزرگ میشود، کمک میکند. علاوه بر این، قهوه بدون کافئین هم عملکرد مشابهی را نشان داده است.
با این حال، به نظر میرسد که خود کافئین با افزایش انقباضاتی که باعث انتقال مواد غذایی از طریق دستگاه گوارش شما میشود، روده را تحریک میکند.
با توجه به این اثر، جای تعجب نیست که دوزهای زیاد مصرف قهوه پر کافئین میتواند در برخی افراد منجر به شل شدن مدفوع یا حتی اسهال شود.
اگر چه سالها اعتقاد بر این بود که قهوه باعث ایجاد زخم معده میشود، اما مطالعه گسترده بر بیش از 8000 نفر، هیچ ارتباطی بین این دو مورد را یافت نکردند.
از طرف دیگر، برخی مطالعات نشان میدهد که نوشیدنیهای کافئیندار ممکن است بیماری ریفلاکس معده دستگاه گوارش (GERD) را در برخی افراد بدتر کند. به نظر میرسد این مضرات به ویژه در مورد قهوه صادق است.
در یک مطالعه کوچک، هنگامی که 5 بزرگسال تندرست، آب کافئین دار را نوشیدند، آنها در عضلهای که محتویات معده را از بالا برگشتن به گلو باز میدارد (ویژگی بارز GERD)، احساس آرامش و شلی میکردند.
از آنجا که قهوه میتواند تاثیرات عمدهای بر عملکرد دستگاه گوارش داشته باشد، شما میتوانید در صورت بروز هرگونه مشکل، از مقداری که مینوشید کم کرده و یا به جای آن چای مصرف کنید.
رابدومیولیز (Rhabdomyolysis) یک وضعیت بسیار جدی است که در آن فیبرهای عضلانی آسیب دیده وارد جریان خون میشوند و منجر به نارسایی کلیه و سایر مشکلات میگردد.
علل شایع رابدومیولیز شامل آسیب، عفونت، سوء مصرف مواد مخدر، فشار عضلانی و نیش مارهای سمی یا حشرات است.
علاوه بر این گزارش های متعددی در مورد رابدومیولیز در رابطه با مصرف بیش از حد کافئین گزارش شده است. اگر چه این ارتباط نسبتا نادر است.
در یک مورد مطالعه، یک زن پس از نوشیدن 32 اونس قهوه پر کافئین یعنی (1 لیتر) قهوه حاوی تقریبا 565 میلی گرم کافئین، دچار عوارض تهوع، استفراغ و ادرار تیره شد که خوشبختانه، وی پس از معالجه با دارو و مایعات بهبود یافت.
نکته مهم این است که این مقدار کافئین، بسیار بیش از آن است که در مدت زمان کوتاهی مصرف شود، به خصوص برای کسی که به آن عادت ندارد یا به اثرات آن بسیار حساس است.
به منظور کاهش خطر ابتلا به رابدومیولیز، بهتر است میزان مصرف خود را به حدود 250 میلی گرم کافئین در روز محدود کنید، مگر اینکه شما به مصرف بیشتر عادت داشته باشید.
با وجود تمام مزایای کافئین برای سلامتی، با این حال، این مسئله که، مصرف این ماده میتواند تبدیل به یک عادت شود، غیر قابل انکار است.
یک بررسی دقیق نشان میدهد که اگرچه کافئین به روشی مشابه با روش کوکائین و آمفتامین، مواد شیمیایی خاصی در مغز را تحریک میکند، اما منجر به اعتیاد کلاسیک ناشی از مصرف این داروها نمیگردد.
ولی می تواند به وابستگی روانی یا جسمی منجر شود، به خصوص اگر در دوزهای بالا مصرف میشود.
در یک مطالعه، 16 نفر که بطور معمول کافئین زیاد، متوسط یا عدم مصرف کافئین داشتند، پس از اینکه به مدت یک شب بدون کافئین سپری کردند، در یک امتحان کلمات شرکت داده شدند. فقط آن دسته از افرادی که مصرف کافئین بالایی داشتند، تعصب زیادی را نسبت به کلمات مرتبط با کافئین و میل شدید به کافئین را از خود نشان دادند.
علاوه بر این، به نظر میرسد که فراوانی دریافت کافئین در ایجاد عادت و وابستگی نقش دارد.
در یک مطالعه دیگر، 213 مصرف کننده کافئین پس از 16 ساعت بدون استفاده از آن، پرسشنامه ای را تکمیل کردند. کسانی که مصرف روزانه داشتند، سردرد، خستگی و سایر علائم را بیشتر از بقیه احساس میکردند.
اگر چه به نظر نمیرسد این ترکیب باعث اعتیاد واقعی شود، اما با این حال، چنانچه مصرف مداوم قهوه و یا هر نوشیدنی کافئین دار دیگری را داشته باشید، این احتمال قوی وجود دارد که شما به اثرات آن وابسته شوید.
به طور کلی، به نظر نمیرسدکه قهوه پر کافئین خطر ابتلا به بیماریهای قلبی یا سکته مغزی را در بسیاری از افراد منجر شود.
با این حال، طبق بررسی های چندین مطالعه، کافئین به دلیل تاثیر تحریک کننده آن بر سیستم عصبی، فشار خون را افزایش میدهد.
فشار خون بالا، یک عامل خطر برای حمله و سکته قلبی است زیرا ممکن است با گذشت زمان به شریان ها آسیب رسانده و جریان خون را به قلب و مغز شما محدود کند.
خوشبختانه، به نظر میرسد که تاثیر مضرات کافئین بر فشار خون موقتی است. همچنین، به نظر میرسد بیشترین تاثیر را روی افرادی میگذارد که به مصرف آن عادت ندارند.
علاوه بر این، مشاهده شده که مصرف بالای کافئین منجر به افزایش فشار خون در حین ورزش در میان افراد سالم و همچنین در بین افراد با فشار خون نسبتا خفیف، شده است.
بنابراین، توجه به مقدار و زمان مصرف کافئین بسیار مهم است، به خصوص اگر از قبل فشار خون بالایی دارید.
اثرات محرک مصرف بالای کافئین میتواند باعث شود که ضربان قلب شما بالا رود. همچنین می تواند منجر به تغییر ریتم ضربان قلب به نام فیبریلاسیون دهلیزی (atrial fibrillation) شود که در جوانانی گزارش شده است که نوشیدنیهای انرژی زا حاوی دوزهای بسیار زیاد کافئین را مصرف میکردند.
در یک مطالعه موردی، زنی که مقدار زیادی پودر کافئین و قرصها را در اقدام به خودکشی مصرف کرده بود، دچار ضربان قلب بسیار سریع، نارسایی کلیه و سایر مشکلات جدی سلامتی شده بود.
با این حال، به نظر نمیرسد که این اثر در همه رخ دهد. در واقع، حتی برخی از افراد دارای مشکلات قلبی ممکن است با وجود این مشکلات قلبی قادر به تحمل مقادیر زیادی کافئین بدون عوارض جانبی باشند.
بر اساس یک مطالعه کنترل شده، به 51 نفر مبتلا به نارسایی قلبی، به مدت 5 ساعت، هر ساعتی 100 میلی گرم کافئین دادند، مشاهده شد که ضربان قلب و ریتم آن طبیعی بود.
صرفنظر از نتایج مطالعات مختلف، اگر بعد از نوشیدن قهوه پر کافئین، تغییر در ضربان یا ریتم قلب خود را احساس کردید، میزان مصرف خود را حتما کاهش دهید.
قهوه، چای و سایر نوشیدنی های کافئین دار به عنوان افزایش دهنده سطح انرژی شناخته شده اند.
با این حال، آنها همچنان می توانند پس از خروج کافئین از سیستم بدن، مجددا حس خستگی را در شما ایجاد کنند.
یک بررسی از 41 مطالعه نشان داد که اگرچه کافئین موجود در نوشیدنی های انرژی زا، باعث افزایش هوشیاری و بهبود روحیه به مدت چند ساعت میگردد، اما مشاهده شده است که شرکت کنندگان در روز بعد اغلب خسته تر از حد معمول به نظر میرسیدند.
البته اگر در روز به نوشیدن مقدار زیاد کافئین ادامه دهید، میتوانید از این اثرات برگشتی خودداری کنید. اما از طرف دیگر، این می تواند بر توانایی شما در خواب تاثیر بگذارد.
برای به حداکثر رسانده منافع قهوه در افزایش انرژی و جلوگیری از خستگی مجدد، سعی کنید آن را در دوزهای متوسط مصرف کنید.
مصرف زیاد کافئین، به دلیل اثرات محرکی که بر مثانه دارد، باعث افزایش ادرار میشود. و این خود یکی از آثار جانبی و رایج مصرف زیاد کافئین است.
شاید متوجه شده باشید که هنگام نوشیدن قهوه پر کافئین یا چای، بیشتر از حد معمول باید ادرار کنید.
بیشتر تحقیقاتی که به بررسی تاثیرات این ترکیب بر فرکانس ادرار میپردازد، روی افراد مسن و افراد دارای مثانه بیش فعال و بی اختیاری متمرکز شده است.
در یک مطالعه، 12 فرد جوان و میانسال با مثانه های بیش فعال، که روزانه 2 میلی گرم کافئین در هر پوند (4.5 میلی گرم به ازای هر کیلو گرم) از وزن بدن خود را مصرف میکردند، افزایش قابل توجهی در دفعات و فوریت ادرار را تجربه کردهاند.
برای کسی که وزن 150 پوند (68 کیلوگرم) داشته باشد، این برابر با حدود 300 میلی گرم کافئین در روز است.
علاوه بر این، از دیگر مضرات مصرف زیاد، افزایش احتمال بروز بی اختیاری در افراد با مثانه نیز است.
در یک مطالعه گسترده، اثرات مصرف زیاد کافئین بر بی اختیاری در بیش از 65000 نفر از زنان که این عارضه را نداشتند، مورد بررسی قرار گرفته شده است.
زنانی که روزانه بیش از 450 میلی گرم مصرف کردهاند، در مقایسه با زنانی که کمتر از 150 میلی گرم در روز مصرف داشتند، خطر ابتلا به بی اختیاری را به میزان قابل توجهی افزایش دادند.
اگر از قهوه پر کافئین، زیاد استفاده میکنید و احساس میکنید که ادرار شما مکرر و فوری تر از حد ضروری است، شاید بهتر باشد که مصرف خود را کم کرده و سپس ببینید که آیا این علائم بهبود مییابند یا خیر.
به نظر میرسد که مصرف کافئین سبک تا متوسط باعث افزایش مزایای سلامتی در بسیاری از افراد میشود. حال آنکه دوزهای بسیار بالا میتواند منجر به مضرات و عوارض جانبی شود که در زندگی روزانه تداخل دارد و حتی ممکن است باعث ایجاد مشکلات جدی برای سلامتی شود.
اگر چه واکنش ها به مصرف روزانه کافئین از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما تاثیر مصرف زیاد نشان میدهد که لزوما بیشتر بهتر نیست.
برای بهره بردن از فواید کافئین بدون رنج بردن از اثرات نامطلوب آن، یک ارزیابی از خواب خود، میزان انرژی و سایر عوامل موثر بر آن را انجام دهید و چنانچه لازم شد، میزان مصرف خود را کنترل یا کاهش دهید.